चित्रपट आणि टीव्ही शोच्या लेखनात मोठा फरक:सलमानला पटकथा लेखनात रस; जेव्हा स्टोरी ऐकून रडू लागला संजय दत्त
कथेशिवाय चित्रपटाची कल्पना केली जाऊ शकते का? याचे उत्तर नाही असेच येईल. शेवटी कथेच्या आधारेच प्रेक्षकांना चित्रपट आवडला की नाही हे ठरते. कथेला चित्रपट रुपात आकार देण्यासाठी सुरुवातीचे काम पटकथा लेखक करतात. चित्रपटाची पटकथा साधारणतः 90 ते 120 पानांची असते. लेखकांना ते लिहिण्यासाठी सुमारे 3 महिने किंवा त्याहून अधिक वेळ लागू शकतो. मात्र, इतके सर्जनशील काम करूनही अभिनेते आणि दिग्दर्शकांच्या तुलनेत लेखकांची फी कमी आहे. या आठवड्याच्या रील टू रियलमध्ये, आम्ही स्क्रिप्ट आणि पटकथा लेखन, त्याची प्रक्रिया, आव्हाने आणि बजेटमधील फरक याबद्दल बोलणार आहोत. यासाठी आम्ही लेखक राज शांडिल्य आणि राजीव कौल यांच्याशी बोललो. दोघांनीही कलाकारांशी संबंधित काही रंजक किस्से उघड केले. त्यांनी सांगितले की, एकदा चित्रपटाची पटकथा ऐकून संजय दत्त रडू लागला होता. सलमान खानच्या सांगण्यावरून रेडी चित्रपटातील त्याच्या पात्रात बदल करण्यात आला होता. कथा सांगण्यासाठी पटकथेची गरज असते.
चित्रपट बनवण्यासाठी कथेची गरज असते. सुरुवातीला त्यावर चित्रपट बनवता येईल की नाही याचा विचार केला जातो. ही कल्पना 2 शब्दांची किंवा 2 पानांची असू शकते. संपूर्ण कथा याच कल्पनेवर बांधलेली असते. ही कथा सांगण्यासाठी आपल्याला पटकथा हवी असते. म्हणजे कथेचे मोठे रूप म्हणजे पटकथा, जी मोठ्या पडद्यावर दिसते. चित्रपटाची पटकथा 90 ते 120 पानांची आहे.
सहसा चित्रपटाची पटकथा 90 ते 120 पानांची असते. कारण सहसा चित्रपटाचा रनटाइम दीड ते दोन तासांचा असतो. पटकथेतील एक पृष्ठ सहसा स्क्रीन टाइमच्या एका मिनिटाच्या बरोबरीचे असते. बाउंडेड स्क्रिप्ट म्हणजे काय?
बाउंड स्क्रिप्ट म्हणजे तुमच्याकडे सर्वकाही तयार आहे. ज्यामध्ये कथा, पटकथा आणि संवादांचा समावेश आहे. याद्वारे अभिनेत्याला सर्वकाही सहज समजते. त्यासाठी वेगळ्या कथनाची गरज नसते. कॉमेडीसाठी भावना आवश्यक असतात
राज शांडिल्य यांनी सांगितले की, कॉमेडी शैलीची पटकथा लिहिण्यासाठी खूप भावनांची आवश्यकता असते. मध्यमवर्गीय मुलेच चांगली कॉमेडी करू शकतात, कारण त्यांच्यात भावना खूप असतात, असेही ते म्हणाले. त्या व्यक्तींनी त्यांच्या आयुष्यात खूप दु:ख सहन केलेले असते, ज्यामुळे ते दुःखाचे विनोदात रूपांतर करू शकतात. राज शांडिल्य हे कपिल शर्माचे पहिले लेखक आहेत
राजने कपिल शर्मासोबत कॉमेडी सर्कस या शोमध्ये काम केले आहे. तो म्हणाला, ‘मी सुरुवातीलाच कपिलसाठी एक स्क्रिप्ट लिहिली होती की जेव्हा ते या शोचा भाग बनतील तेव्हा मी त्यांना नक्कीच सांगेन. मी त्यांना मेसेजही केला. नंतर जेव्हा तो या शोमध्ये आला तेव्हा त्याला माझा मेसेज आठवला. त्याने स्वतःला कहाणी सांगायला सांगितली. त्याला कथा खूप आवडली. त्यानंतर मी त्यांच्यासाठी लिहायला सुरुवात केली. कॉमेडियन सुदेश लाहिरी स्क्रिप्ट वाचू शकत नाहीत, त्यांची संपूर्ण स्क्रीप्ट लक्षात ठेवावी लागायची
राज यांनी कॉमेडियन सुदेश लाहिरीसोबतही काम केले आहे. सुदेशचा एक मनोरंजक किस्सा सांगताना तो म्हणाला, ‘सुदेशला स्क्रिप्ट वाचता येत नाही, मग ती हिंदी असो वा पंजाबी. त्यांना संपूर्ण लिपी पाठ करून ती लक्षात ठेवावी लागते. एकदा मी त्याची स्क्रिप्ट लिहिली आणि शूटसाठी बाहेर गेलो. मग मला फोनवर 3 तास संपूर्ण स्क्रिप्ट लक्षात ठेवावी लागली. चित्रपटाची कथा ऐकून संजय दत्त रडू लागला
संजय दत्तच्या भूमी या चित्रपटाची कथाही राज यांनी लिहिली आहे. तो म्हणाला, ‘मी पहिल्यांदाच एका गंभीर विषयावर चित्रपट लिहिला होता. जेव्हा मी संजय बाबांना (संजय दत्त) पटकथा सांगितली तेव्हा ते रडू लागले. त्याने मला मिठीही मारली. या चित्रपटाच्या शूटिंगदरम्यान मी 4-5 महिने बाबांच्या संपर्कात राहिलो. संजय दत्तची समाजात प्रतिमा खूप वेगळी आहे, पण प्रत्यक्षात तो खूप निरागस आहे. तुरुंगात जाण्याचा त्याचा अनुभव, वडिलांसोबतचे नाते आणि चित्रपटाच्या सेटवरील अनेक किस्सेही त्याने मला सांगितले. तो नेहमी माझ्या आणि माझ्या कुटुंबाच्या हिताबद्दल विचारत असतो. अनेक वेळा लेखकांचे पैसे अडकतात
राजीव कौल यांनी सांगितले की, स्क्रिप्ट रायटरला अनेक समस्यांना तोंड द्यावे लागते. कमी फी मिळणे आणि वेळेवर फी न मिळणे ही सर्वात मोठी समस्या आहे. मोठमोठी प्रॉडक्शन हाऊस लेखकांना भरघोस फी देऊन कामावर घेतात. तर छोट्या उत्पादन गृहांचे वेतनमान कमी आहे. अनेकवेळा असे घडते की नवीन लेखक केवळ चित्रपटात श्रेय मिळविण्यासाठी प्रॉडक्शन हाऊसमध्ये फुकट काम करतात, जेणेकरून त्यांचे भविष्य उज्ज्वल असेल. मात्र, काहीवेळा असे घडते की लेखकांना त्यांची फी वेळेवर मिळत नाही. राजीव यांच्यासोबतच त्यांचे पेमेंट अडकल्याचे प्रकरण घडले आहे. मात्र, त्यांनी त्या चित्रपटाचे नाव आणि दिग्दर्शक-निर्मात्याचा खुलासा केला नाही कारण त्यामुळे त्यांना पुढील काम भेटण्यात अडचण निर्माण होईल. तो पुढे म्हणाला, ‘चित्रपट हिट झाला तर त्याचे श्रेय अभिनेते आणि दिग्दर्शकाला जाते. दिग्दर्शकाची दृष्टी खूप चांगली होती असं म्हणतात. त्याला अभिनेत्यांमधून उत्तम काम मिळाले. पण जेव्हा चित्रपट फ्लॉप होतो तेव्हा संपूर्ण दोष लेखकावर टाकला जातो. लेखकाने कथा नीट लिहिली नव्हती असे म्हणतात. हे पाहून खरोखरच वाईट वाटते. गोविंदाला गोष्टी लवकर कळतात
राजीवने गोविंदासोबत शोला और शबनम, दुल्हे राजासह 10-12 चित्रपटांमध्ये काम केले आहे. गोविंदाचे कौतुक करताना राजीव म्हणाले, ‘तो एक असा कलाकार आहे, जो पटकथेत लिहिलेल्या सर्व गोष्टी सहज पकडतो.’ सलमानच्या सांगण्यावरून त्याचे पात्र बदलले
राजीव यांनी सांगितले की, स्क्रिप्ट वाचून अनेक कलाकार सल्लेही देतात. अनेक वेळा राजीवही त्यांच्या सूचना स्वीकारतात. त्याने सांगितले की, सलमान खानने त्याला रेडी चित्रपटादरम्यान एक सल्ला दिला होता. याबद्दल तो म्हणतो, ‘मला सलमानचा लूक थोडा फॅमिली मॅनसारखा हवा होता. त्यानंतर सलमाननेच मला माझे पात्र थोडे मजेदार बनवण्यास सांगितले. मला त्याची सूचना योग्य वाटली आणि त्याचप्रमाणे त्याचे पात्रही मी घडवले. या चित्रपटाला चाहत्यांचा सकारात्मक प्रतिसादही मिळाला. कधी कधी पटकथेवरून गदारोळ होतो
राजीव यांनी सांगितले की, अनेकवेळा लेखक, अभिनेता आणि दिग्दर्शक पटकथेवरून वाद घालतात. त्याने स्वतः दिग्दर्शक अनीस बज्मी यांच्याशी अनेकदा भांडण केले आहे. राजीव यांनी सांगितले की काही प्रकरणांमध्ये हे प्रकरण गैरवर्तनापर्यंत पोहोचते. मात्र, चित्रपट सर्वोत्कृष्ट व्हावा, अशी प्रत्येकाची इच्छा असल्याचे ते सांगतात. या कारणास्तव, काही मतभेद अपरिहार्य आहेत.