पारंपरिक वाणांच्या संवर्धनासाठी कृषी विद्यापीठात “जिनोम क्लब”:शेकडो दुर्मिळ वाणांच्या शोध व संवर्धनासाठी प्रयत्न
जागतिक अन्न संघटनेच्याअभ्यासानुसार, जगभरातील विविधपिकांमधली जैवविविधता सुमारे ७५टक्क्यांनी संपुष्टात आली आहे. तसेचआज देशात ‘अन्नसुरक्षा” हे उद्दिष्टसाध्य झालेले दिसत असले, तरी‘पोषणसुरक्षा” हे नवीन आव्हान उभेराहिले आहे. दोन्हीवर उपाय म्हणजेपारंपरिक वाणांचा प्रसार असे तज्ञसांगतात. याच उद्देशातून अकोला येथीलकृषी विद्यापीठात “जीनोम क्लब”कार्यरत झाला आहे. डॉ. पंजाबरावदेशमुख कृषी विद्यापीठातील कृषीवनस्पतीशास्त्र विभागाला हा प्रकल्पप्रदान करण्यात आला आहे. याप्रकल्पांतर्गत मॉडेल “जीनोम क्लब”स्थापन करण्यात आला आहे. क्लबद्वारेराष्ट्रीय कृषी विकास योजनेंतर्गतपारंपरिक बियाणे जतन करण्याच्या दिशेनेकार्य वेगाने सुरू आहे. आतापर्यंतविदर्भातील अनेक जिल्ह्यात फिरून मूग,उडीद, टोमॅटो, वांगी, मका अशा शेकडोपारंपरिक वाणांचे संवर्धन करण्यात आलेआहे. क्लबच्या माध्यमातून शेतकरी,शास्त्रज्ञ, शाळकरी मुले इत्यादींमध्येप्रशिक्षणाद्वारे जैवविविधता आणिबौद्धिक संपदा हक्कांच्या संवर्धनाबाबतजनजागृती करण्याचे काम होत आहे. प्रसार आणि उत्पादन व्याप्तीवर काम
मॉडेल जीनोम क्लबच्या माध्यमातून प्रकल्पांतर्गतविविध दृष्टिकोनातून महत्त्वाच्या वनस्पतींच्या जातीओळखल्या जात आहेत. त्यांचा प्रसार आणि उत्पादनव्याप्ती वाढवण्याच्या दृष्टीने काम करण्यात येत आहे.प्रकल्पाचे मुख्य संशोधक आणि कृषी वनस्पतीशास्त्रविभागाचे माजी प्रमुख डॉ. आर. बी. घोराडे यांच्याद्वारेया कामाला सुरुवात झाली. कृषी वनस्पती शास्त्रविभागाचे प्रमुख डॉ. टी. एच. राठोड यांच्या मार्गदर्शनातसहयोगी प्रा. प्रिती सोनकांबळे, नैना पळसपगार, सचिनशिंदे, डॉ. मनीष वाकोडे, कनिष्ठ संशोधन सहाय्यकजयश्री वसुले तसेच प्रकल्प सहयोगी शिवानी होटे वमोहन सुरुशे, तांत्रिक मदतनीस नेहा माने व शुभांगीदामोदर प्रकल्पांतर्गत काम करत आहेत. जुन्या वाणांचे मूल्यमापन,दस्तऐवजीकरण करणार
विदर्भात अनेक शेतकरी आहेत, जेजैवविविधता आणि पारंपारिक जातीवाचवण्यासाठी काम करतात.विविध पिकांच्या जुन्या व पारंपारिकबियाण्यांचे संवर्धन करणाऱ्याशेतकरी व शेतकरी गटांचा याक्लबतर्फे गौरव करण्यात येत आहे.यासोबतच उपलब्ध वनस्पतीजैवविविधतेचे व विविध पिकांच्यापारंपरिक व जुन्या वाणांचे योग्यमूल्यमापन व दस्तऐवजीकरणकरण्यात येत आहे.
