गांधींनी लिहिले- स्वातंत्र्यानंतर काँग्रेस विसर्जित करावी:3 दिवसांनी हत्या झाली; ब्रिटिश कलेक्टरने स्थापन केलेला पक्ष इंग्रजांशीच का लढला?

महाराष्ट्रातील राजकीय पक्षांचा इतिहास पाहत असताना काँग्रेस या राष्ट्रीय पक्षाचा विषय येणार नाही असे होऊच शकत नाही. कारण याच काँग्रेसने महाराष्ट्राला यशवंतराव चव्हाण यांच्या रूपात पहिले मुख्यमंत्री दिले. तर काँग्रेस नेत्या प्रतिभाताई पाटील यांच्या रूपाने राज्याला राष्ट्रपतीपद देखील दिले. दिव्य मराठीच्या राजकीय पक्षांचा इतिहास या मालिकेत आपण आज शिवसेना, राष्ट्रवादी, मनसे, वंचितनंतर पाहू महाराष्ट्र काँग्रेस आणि राष्ट्रीय काँग्रेसचा इतिहास… ब्रिटीश राजवटीपासून भारत स्वतंत्र झाला होता. काँग्रेस सत्तेवर आली आणि जवाहरलाल नेहरू अंतरिम पंतप्रधान झाले. 27 जानेवारी 1948 रोजी महात्मा गांधींनी एका चिठ्ठीत लिहिले होते, ‘काँग्रेसच्या सूचनेनुसार देशाला राजकीय स्वातंत्र्य मिळाले आहे. आता काँग्रेसच्या सध्याच्या स्वरूपाची उपयुक्तता संपली आहे. ते विसर्जित केले पाहिजे. तीन दिवसांनंतर म्हणजेच 30 जानेवारी 1948 रोजी महात्मा गांधींची हत्या झाली. त्याची कल्पना काँग्रेसच्या अधिवेशनापर्यंत पोहोचू शकली नाही. तथापि, 2 फेब्रुवारी 1948 रोजी हरिजन पत्रिकामध्ये प्रकाशित झाले. पुढे सेवाग्राम येथील परिषदेत नेहरूंनी गांधीजींच्या या विचाराशी असहमत व्यक्त केली होती. एका इंग्रज कलेक्टरने काँग्रेसची सुरुवात कशी केली, ब्रिटिश निष्ठावंत पक्षाने स्वातंत्र्य चळवळीत कशी उडी घेतली आणि गांधींना स्वातंत्र्यानंतर ती का संपवायची होती; ‘काँग्रेसचा इतिहास’ मालिकेच्या पहिल्या भागात, स्वातंत्र्याच्या पहिल्या काँग्रेसच्या कथा, 14 ग्राफिक्समध्ये… काँग्रेसचा इतिहास’ मालिकेच्या दुसऱ्या भागात उद्या म्हणजेच 22 ऑक्टोबर रोजी स्वातंत्र्यानंतर इंदिराजींच्या काळात काँग्रेस तुटली आणि राजीव यांच्यानंतर विघटन होऊ लागली. ‘विदेशी बहू’ने त्यात नवसंजीवनी दिली. एकेकाळी 404 जागा जिंकणारा पक्ष 44 जागा कसा काय झाला?