सकाळी आईची हत्या, अन् सायंकाळी मुलगा PM:1984 ला 78% जागा जिंकणारी काँग्रेस, नंतर बहुमतापासून कोसो दूर; 1947 नंतरचे किस्से
31 ऑक्टोबर 1984 रोजी सकाळी पंतप्रधान इंदिरा गांधी यांची हत्या झाली. त्यानंतर सायंकाळपर्यंत त्यांचे सुपुत्र राजीव गांधी पंतप्रधान झाले. दोन महिन्यांनी लोकसभेच्या निवडणुका झाल्या. राजीव यांच्या नेतृत्वाखाली काँग्रेसने 514 पैकी विक्रमी 404 जागा जिंकल्या. स्वतंत्र भारतात प्रथमच एका पक्षाने 78% जागा जिंकल्या होत्या. राजीव पंतप्रधान झाल्यानंतर पुढच्याच वर्षी म्हणजे 23 एप्रिल 1985 रोजी सर्वोच्च न्यायालयाने शाहबानो प्रकरणात ऐतिहासिक निकाल दिला. कोर्टाने शाहबानोला घटस्फोट देणाऱ्या तिच्या पतीला दरमहा पोटगी देण्याचे आदेश दिले. मुस्लिम कट्टरपंथीयांनी हा ‘मुस्लिम पर्सनल लॉ’मधील हस्तक्षेप असल्याचा आरोप केला. त्यानंतर 1986 मध्ये मुस्लिमांना खूश करण्यासाठी राजीव सरकारने एक कायदा आणला, ज्याने शाहबानोवरील सर्वोच्च न्यायालयाचा निर्णय रद्दबातल केला. या चालीवर सोनिया गांधी राजीव यांना म्हणाल्या, ‘तुम्ही मला हे विधेयक पटवून देऊ शकत नाही, देशाला कसे पटवून देणार?’ पण राजीव यांना ते मान्य नव्हते. सरकारवर मुस्लिम तुष्टीकरणाचे आरोप होऊ लागले. नुकसान भरून काढण्यासाठी राजीव गांधींनी तुष्टीकरणाची दुसरी चूक केली. 37 वर्षांपासून बंद असलेले अयोध्येतील वादग्रस्त बाबरी संरचनेचे कुलूप 1986 मध्ये उघडण्यात आले. तुष्टीकरणाच्या या दोन टप्प्यांनंतर काँग्रेसची अशी पडझड सुरू झाली की, गेल्या 40 वर्षांपासून पक्ष पूर्ण बहुमतासाठी संघर्ष करत आहे. 1984 मध्ये 404 जागा जिंकणारी काँग्रेस 2014 मध्ये फक्त 44 जागांवर घसरली. ‘काँग्रेसचा इतिहास’ मालिकेच्या दुसऱ्या भागात, काँग्रेसचे स्वातंत्र्यानंतरचे किस्से, पण ग्राफिक्समध्ये गांधींच्या हत्येने जनसंघाचा पाया कसा घातला, जो पुढे भाजप बनला, हे पुढच्या भागात जाणून घेऊ. पहिल्या निवडणुकीत 2 जागा जिंकणाऱ्या भाजपच्या आज 303 जागा कशा? उद्या, सोमवार, 22 एप्रिल रोजी ‘अटल भाजपा’ वाचा.
