महायुद्धात शत्रू सैन्याने एकत्र साजरा केला होता नाताळ:बंदूक सोडून गाणी गायली आणि फुटबॉल खेळला; एका उत्सवाने युद्ध कसे थांबवले

डिसेंबर १९१४ पर्यंत पहिले महायुद्ध सुरू होऊन पाच महिने उलटले होते. ब्रिटन, फ्रान्स आणि बेल्जियमचे सैन्य आणि जर्मनी आणि इटलीच्या सैन्यांमध्ये एक धोकादायक युद्ध चालू होते. युद्ध सुरू होण्यापूर्वी, दोन्ही बाजूंनी त्यांच्या सैनिकांना प्रेरित करण्यासाठी ‘ख्रिसमसपर्यंत ते घरी परत येतील’ असे सांगितले. अशा घोषणा देण्यात आल्या. पण आतापर्यंत सर्वांना समजले होते की युद्ध इतक्या लवकर संपणार नाही. गोठवणाऱ्या थंडीत जीर्ण बराकीत जीर्ण परिस्थितीत राहणाऱ्या दोन्ही बाजूच्या सैनिकांची परिस्थिती दयनीय होती. अशा परिस्थितीत 24 डिसेंबरच्या रात्री म्हणजे ख्रिसमसच्या पूर्वसंध्येला काहीतरी अनोखे घडले. दोन्ही बाजूंच्या सैनिकांनी नाताळच्या दिवशी रक्तपात न करण्याचा निर्णय घेतला आणि रात्रीपासूनच दोन्ही बाजूंनी गोळीबार थांबवण्यात आला. या घटनेची आठवण जगभर आहे, पण या ऐतिहासिक युद्धविरामाची सुरुवात कशी झाली हे कोणालाच माहीत नाही? आज, ख्रिसमसच्या दिवशी, चला संपूर्ण कथा जाणून घेऊया… युद्धविरामाची सुरुवात एका गाण्याने झाली न्यूयॉर्क टाइम्सच्या मते, इतिहासकारांच्या मते युद्धविरामाची सुरुवात जर्मन सैनिकांनी ख्रिसमसच्या पूर्वसंध्येला कॅरोल गाण्याने झाली. वास्तविक, ख्रिसमस साजरा करताना, जगभरातील ख्रिश्चन काही गाणी गातात ज्याला कॅरोल म्हणतात. लंडनच्या पाचव्या रायफल ब्रिगेडच्या ग्रॅहम विल्यम्सच्या म्हणण्यानुसार, गायनाची सुरुवात प्रथम जर्मन बाजूने झाली, ज्याला प्रत्युत्तर म्हणून ब्रिटिश सैनिकांनीही गाणे सुरू केले. त्यानंतर काही वेळातच दोन्ही बाजूच्या सैनिकांनी आपापल्या भाषेत ख्रिसमसची गाणी गायली. दुसऱ्या दिवशी, ख्रिसमसच्या सकाळी, जर्मन सैनिक त्यांच्या बॅरेकमधून बाहेर आले आणि इंग्रजीत ‘मेरी ख्रिसमस’ म्हणत मित्र राष्ट्रांच्या सैनिकांना अभिवादन आणि मिठी मारली. शत्रू सैनिकांना सिगारेट आणि टोप्या भेट म्हणून दिल्या ख्रिसमसच्या दिवसाची आणखी एक गोष्ट अशी आहे की 25 डिसेंबर 1914 रोजी सकाळी जर्मन बाजूने एक साइन बोर्ड दाखवण्यात आला होता. त्यावर ‘तुम्ही गोळीबार करू नका, आम्हीही गोळीबार करणार नाही’ असे लिहिले होते. यानंतर दिवसभर दोन्ही बाजूंच्या सैनिकांनी एकमेकांना सिगारेट, खाऊ आणि टोप्या भेट दिल्या. या वेळी युद्धात शहीद झालेल्या ‘नो मॅन्स लँड’मध्ये शहीद झालेल्या सैनिकांवरही अंत्यसंस्कार करण्यात आले. वास्तविक, ‘नो मॅन्स लँड’ म्हणजे युद्धातील दोन्ही बाजूंच्या बॅरेकमधील जागा. ख्रिसमसच्या दिवशी जर्मन न्हावीने ब्रिटिश सैनिकांचे केस कापले या दिवसाबद्दल अनेक मनोरंजक कथा आहेत. त्यातील एक म्हणजे ब्रिटिश सैनिकाने तात्पुरत्या युद्धबंदीचा फायदा घेऊन आपले केस कापले. खरे तर युद्ध सुरू होण्यापूर्वी त्या ब्रिटिश सैनिकाचे केस एका जर्मन न्हावीकडून कापून घेतले जायचे. दोन देशांत युद्ध सुरू झाल्यानंतर त्याला केस कापता आले नाहीत. पण, ख्रिसमसच्या दिवशी काही काळ भांडण थांबताच त्याने लगेच जर्मन न्हावीला बोलावून आपले केस कापून घेतले. ‘नो मॅन्स लँड’मध्ये दोन्ही बाजूचे सैनिक एकत्र फुटबॉलही खेळले. यामध्ये अनेक संघ तयार करण्यात आले. मात्र, या संघांची स्थापना कोणत्या आधारे करण्यात आली, याची कोणतीही नोंद नाही. नाताळच्या निमित्ताने युद्ध फक्त एक दिवस थांबले 1914 मध्ये ख्रिसमसच्या दिवशी हा युद्धविराम सर्वत्र पाळला गेला नाही. टाईम्स मॅगझिननुसार, जगात अनेक ठिकाणी गोळीबार सुरू असल्याचे पुरावे मिळाले आहेत. या दिवसाशी संबंधित अशी काही प्रकरणे आहेत ज्यात एका बाजूने युद्धविराम प्रस्थापित करण्याचा प्रयत्न केला गेला परंतु शत्रू सैन्याने समोरून गोळीबार केला. ख्रिसमसच्या पूर्वसंध्येला युद्धात सुरू झालेली शांतता फार काळ टिकली नाही. अनेक ठिकाणी दोन्ही बाजूंच्या सैनिकांनी दुसऱ्याच दिवशी शस्त्रे हाती घेतली. मात्र, अनेक ठिकाणी नववर्षापर्यंत शांतता कायम होती. ब्लॅक वॉच रेजिमेंटच्या 5 व्या बटालियनचे अल्फ्रेड अँडरसन यांनी द ऑब्झर्व्हरला सांगितले की धोकादायक युद्धासाठी शांतता खूपच कमी आहे. तथापि, त्यांनी असेही निदर्शनास आणून दिले की असे काही वेळा होते जेव्हा युद्धाच्या मध्यभागी लढाई थांबते, परंतु 1914 मध्ये ख्रिसमसच्या दिवशी जे घडले ते पुन्हा कधीही घडले नाही. दोन्ही बाजूंच्या कमांडर्सनी नंतरच्या वर्षांत पुन्हा कधीही ख्रिसमस युद्धविराम होऊ दिला नाही.