शोमॅन राज कपूर यांची 100 वर्षे:कपूर कुटुंब 1100 हून अधिक चित्रपटांमध्ये दिसले; सून आणि मुलींना अभिनयाची मनाई होती

आमच्या ‘शोमॅन राज कपूर यांची 100 वर्षे’ या विशेष मालिकेच्या शेवटच्या दोन भागांमध्ये तुम्ही राज कपूर यांचे बालपण आणि त्यांचा चित्रपट प्रवास याबद्दल वाचले. या मालिकेच्या शेवटच्या भागात आपण कपूर घराण्याच्या वारशाबद्दल बोलणार आहोत. हे दोन भागामध्ये आहे, पहिल्या भागातत उपलब्धी आहेत आणि दुसऱ्या भागातत कपूर कुटुंबाशी संबंधित विवाद आहेत. चॅप्टर-1:- कपूर कुटुंबाची उपलब्धी
कपूर घराण्याच्या चार पिढ्यांमधून कोणी न कोणी स्टार नक्कीच उदयास आला आहे. पृथ्वीराज कपूर हे या घराण्याचे पहिले स्टार होते. पृथ्वीराजांच्या सहा मुलांपैकी राज कपूर यांनी कुटुंबाचा वारसा पुढे चालवला. तिसऱ्या पिढीत राज कपूर यांचा मधला मुलगा ऋषी कपूर हे सर्वात मोठे स्टार म्हणून उदयास आले. चौथ्या पिढीत रणधीर कपूरच्या दोन मुली करिश्मा आणि करीना यांचा टॉप अभिनेत्रींमध्ये समावेश होता. या पिढीतील रणबीर कपूरची गणना आज सर्वोत्कृष्ट अभिनेत्यांमध्ये केली जाते. पहिल्या पिढीपासून चौथ्या पिढीपर्यंत एकूण 37 लोकांच्या या कुटुंबातील 19 जण चित्रपटात आले. त्यापैकी 18 जणांनी 1171 चित्रपटांमध्ये कलाकार म्हणून काम केले. तर 23 चित्रपटांमध्ये 19 जणांनी दिग्दर्शक, 47 चित्रपटांमध्ये निर्माते आणि 21 चित्रपटांमध्ये सहाय्यक दिग्दर्शक म्हणून काम केले. या कुटुंबाला एकूण 3 पद्म पुरस्कार, 9 राष्ट्रीय पुरस्कार आणि 3 दादासाहेब फाळके पुरस्कार मिळाले आहेत. लग्नापूर्वी कपूर घराण्यातील सुनांचंही फिल्म इंडस्ट्रीत चांगलं नाव होतं. मात्र, लग्नानंतर अनेकांनी अभिनय सोडला. सध्या रणबीर कपूरची पत्नी आलिया भट्ट लग्नानंतरही यशस्वी करिअर करत आहे. कपूर कुटुंबाच्या वारशाचे स्मारक – आरके स्टुडिओ
चेंबूर, मुंबई येथील आरके स्टुडिओ हे राज कपूर यांच्या वारशाचे एक मोठे स्मारक होते. राज कपूर यांनी त्यांच्या बॅनरखाली 21 चित्रपट केले. आरके स्टुडिओमध्ये दरवर्षी होळी आणि गणपती साजरे होण्याबाबत चर्चा होते. राज कपूर यांनी हा स्टुडिओ बांधला असल्याने तो नंतर त्यांची मुले रणधीर, ऋषी आणि राजीव यांच्या मालकीचा होता. मोठे झाल्यावर रणधीर कपूर यांनी स्टुडिओच्या व्यवस्थापनाची जबाबदारी घेतली. 2017 मध्ये तेथे आग लागली होती. सर्व काही जळून राख झाले. पोशाखापासून ते तांत्रिक उपकरणे आणि फोटोही जळाले. शेवटी, राज कपूरची तीन मुले रणधीर, ऋषी आणि राजीव यांनी परस्पर संमतीने ते विकण्याचा निर्णय घेतला. आरके स्टुडिओ दुःखी मनाने विकण्याचा निर्णय
बीबीसी हिंदीला दिलेल्या मुलाखतीत रणधीरने स्टुडिओ विकण्याचे कारणही सांगितले होते. ते म्हणाले होते, ‘आम्हाला आरके स्टुडिओचे नूतनीकरण करायचे होते, पण एक गोष्ट आम्हाला त्रास देत होती. खरं तर, आता तिथे शूटिंगसाठी कोणी जात नाही. जवळपास सर्व शूटिंग फिल्मसिटीमध्ये होते. आम्ही स्टुडिओ पुन्हा बांधला तरी तिथे कोणी येईलच याची शाश्वती नाही. शिवाय, देखभालीसाठी खूप पैसा खर्च होतो. शेवटी, आई कृष्णा राज यांच्याकडून परवानगी घेतल्यानंतर आम्ही दुःखी मनाने ते विकण्याचा निर्णय घेतला. सध्या रणधीर हे कपूर कुटुंबातील सर्वात ज्येष्ठ सदस्य आहेत. त्यांचे दोन्ही धाकटे भाऊ ऋषी कपूर आणि राजीव आता या जगात नाहीत. चॅप्टर-2:- कपूर कुटुंबाशी संबंधित 5 वाद 1- राज कपूर यांचे वैजयंतीमालासोबत अफेअर, पत्नी कृष्णा रागाने घराबाहेर
राज कपूर आणि वैजयंतीमाला यांनी ‘संगम’ (1964) चित्रपटात काम केले होते. शूटिंगदरम्यान दोघांमधील जवळीक वाढली. राज कपूर आधीच विवाहित होते. साहजिकच, नवरा राज दुसऱ्या महिलेसोबत पाहून कृष्णा पूर्णपणे दु:खी झाल्या होत्या. त्या मुलांसह घराबाहेर पडल्या. मुंबईतील मरीन ड्राईव्हवरील नटराज हॉटेलमध्ये राहायला गेल्या. काही दिवस तिथे राहिल्या, नंतर मुंबईतच दुसऱ्या घरात शिफ्ट झाल्या. राज कपूर यांनी वैजयंतीमालासोबतचे नाते संपेपर्यंत कृष्णा घरी आल्या नाहीत. 2- वैजयंतीमालाने अफेअरचा इन्कार केला, राज कपूरला प्रसिद्धीचे भुकेले म्हटले
वैजयंतीमाला यांनी नंतर राज कपूरसोबतच्या अफेअरच्या बातम्या फेटाळून लावल्या. त्यांनी त्यांच्या चरित्रात लिहिले आहे की, राज कपूर यांनी अफेअरची बाब केवळ प्रसिद्धीसाठी तयार केली होती. यावर नाराजी व्यक्त करत ऋषी कपूर यांनी लिहिले होते की, ‘त्या अफेअरच्या बातम्या कशा नाकारू शकतात. त्यांना असे म्हणण्याचा अधिकार नाही. त्या माणसाबद्दल (राज कपूर) चुकीचे बोलत आहेत, जो आपली बाजू मांडण्यासाठी या जगात नाही. आज बाबा हयात असते तर तिला (वैजयंतीमाला) उघडपणे त्यांना प्रसिद्धीची भूक म्हणता आली नसती. 3- कपूर घराण्याची सुनेसाठीची कडक नियम
राज कपूर यांच्यानंतर त्यांची तीन मुले रणधीर, ऋषी आणि राजीव यांनी चित्रपटाचा वारसा पुढे नेला. तीन मुलांव्यतिरिक्त राज कपूर यांना दोन मुली (रितू आणि रीमा) होत्या. ती चित्रपटांमध्ये दिसली नाही. वास्तविक कपूर घराण्यात सून आणि मुलीला अभिनयात उतरायचे नाही असा कडक नियम होता. राज कपूर यांची मोठी सून बबिता यांचे वडील अभिनेते होते. बबिता जेव्हा चित्रपटांमध्ये आली तेव्हा तिला खूप यशही मिळाले. ‘एक हसीना दो दिवाने’, ‘पहचान’, ‘डोली’ सारख्या चित्रपटात दिसलेल्या बबिताने रणधीरसोबत लग्न केल्यानंतर अभिनय सोडला. त्याचप्रमाणे तिच्या काळातील आघाडीची अभिनेत्री नीतू सिंगने ऋषी कपूरसोबत लग्न केल्यानंतर चित्रपटांपासून दुरावले होते. मात्र, नीतू म्हणाली की, तिने कोणत्याही परंपरेसाठी नाही तर स्वतःसाठी चित्रपट सोडले आहेत. 29 वर्षांनंतर नीतूने पती ऋषीसोबत ‘लव्ह आज कल’ चित्रपटातून पुनरागमन केले. शम्मी कपूरची पहिली पत्नी गीता ही बाली कुटुंबातील पहिली सून होती, जी लग्नानंतरही चित्रपटांमध्ये काम करत राहिली. लग्नानंतर गीताने 8 चित्रपटात काम केले. खऱ्या अर्थाने राज कपूर यांची नात आणि रणधीर कपूर यांची मोठी मुलगी करिश्मा हिने हा नियम मोडला. 1991 मध्ये वयाच्या अवघ्या 16 व्या वर्षी त्यांनी चित्रपटांमध्ये पदार्पण केले. वडील रणधीर या निर्णयाच्या विरोधात होते. मात्र, करिश्माला तिची आई बबिताची साथ मिळाली. रणधीर आणि बबिता यांच्यात करिश्मा या चित्रपटात सामील होण्यावरून वाद झाल्याचे बोलले जात आहे. दोघांमध्ये वाद झाला, त्यातून विभक्तही झाले. नंतर रणधीरने स्वतः कबूल केले की तो आपल्या मुलींसाठी एक चांगला पिता असल्याचे सिद्ध करू शकला नाही. रणधीर म्हणाला की, मला त्याच्या दोन्ही मुलींचा (करिश्मा आणि करीना) अभिमान आहे. कोणत्याही पाठिंब्याशिवाय त्यांनी इंडस्ट्रीत अव्वल स्थान मिळवले आहे. 4- मुलगी रिद्धिमा चित्रपटात आली असती तर ऋषीने आत्महत्या केली असती
राज कपूर यांचा धाकटा मुलगा ऋषी कपूर यानेही त्यांची मुलगी रिद्धिमाला चित्रपटात येऊ दिले नाही. ऋषी यांच्या ‘खुल्लम-खुल्ला’ या आत्मचरित्रात त्यांची पत्नी नीतू कपूर यांनी हा खुलासा केला आहे. नीतू म्हणाली की जर तिची मुलगी इंडस्ट्रीत आली असती तर तिने अनेक अभिनेत्रींना मागे सोडले असते. पण तिला वडिलांना दुःखी करायचे नव्हते. तिला माहीत होतं की तिने अभिनयाबाबतही बोललं तर ऋषी आत्महत्या करेल. असे नाही की ते पुराणमतवादी होते, ते फक्त त्यांच्या मुलीचे अतिरिक्त संरक्षक होते. रिद्धिमाने तिच्या वडिलांच्या इच्छेचा आदर केला आणि फॅशन डिझायनिंगमध्ये करिअर केले. वडिलांच्या निधनानंतर चार वर्षांनी रिद्धिमाने ‘बॉलिवूड वाइव्हज’ या शोमधून पडद्यावर पदार्पण केले. 5- राजीव वडिलांवर रागावले होते
राज कपूर यांच्या तीन मुलांमध्ये राजीव यांची कारकीर्द सर्वात लहान होती. आपली कारकीर्द सुधारण्यासाठी राज कपूरने ‘राम तेरी गंगा मैली’ हा चित्रपट बनवला, मात्र राजीवपेक्षा चित्रपटातील अभिनेत्री मंदाकिनीचीच जास्त चर्चा झाली. लहरेन रेट्रोमधील रिपोर्टनुसार, ‘राम तेरी गंगा मैली’ रिलीज झाल्यानंतर राजीव वडिलांवर रागावले. राजीव यांचे म्हणणे होते की हा प्रकल्प जसा व्हायला हवा होता तसा झाला नाही. मुख्य अभिनेता असूनही त्यांच्या भूमिकेची चर्चा झाली नाही. राजीवबद्दल त्यांचे मोठे भाऊ ऋषी कपूर यांनी लिहिले होते की, ‘चिंपू म्हणजेच राजीव तिन्ही भावांमध्ये सर्वात प्रतिभावान होता. त्यांना संगीताची चांगली जाण होती. त्याने न शिकता पियानो सुंदर वाजवला. मला दुःख आहे की त्याला त्याची क्षमता समजू शकली नाही. जर त्याला त्याची क्षमता समजली असती तर तो खूप पुढे गेला असता. स्रोत- एपिसोडच्या कथा ऋषी कपूर यांच्या चरित्र ‘खुल्लम खुल्ला’, बीबीसी हिंदी आणि लहरेन रेट्रो मधून घेण्यात आल्या आहेत. डेटा IMDB कडून घेतला .