तबलावादक उस्ताद झाकीर हुसेन यांचे निधन:कुटुंबाने केली पुष्टी, 73 वर्षांचे होते; 2023 मध्ये पद्मविभूषणने सन्मान, 4 ग्रॅमी पुरस्कार विजेते

जगप्रसिद्ध तबलावादक आणि पद्मविभूषण उस्ताद झाकीर हुसेन यांचे निधन झाले. सोमवारी सकाळी त्यांच्या कुटुंबीयांनी याला दुजोरा दिला. कुटुंबीयांच्या म्हणण्यानुसार हुसेन हे इडिओपॅथिक पल्मोनरी फायब्रोसिसने ग्रस्त होते. गेल्या दोन आठवड्यांपासून ते सॅन फ्रान्सिस्को येथील रुग्णालयात दाखल असल्याचे कुटुंबीयांनी सांगितले. त्यांची प्रकृती बिघडल्याने त्यांना आयसीयूमध्ये दाखल करण्यात आले. तिथेच त्यांनी अखेरचा श्वास घेतला. झाकीर यांचा जन्म ९ मार्च १९५१ रोजी मुंबईत झाला. उस्ताद झाकीर हुसेन यांना 1988 मध्ये पद्मश्री, 2002 मध्ये पद्मभूषण आणि 2023 मध्ये पद्मविभूषणने सन्मानित करण्यात आले. त्यांच्या वडिलांचे नाव उस्ताद अल्लारखा कुरेशी आणि आईचे नाव बावी बेगम होते. झाकीर यांचे वडील अल्लारखा हेही तबलावादक होते. झाकीर हुसेन यांचे सुरुवातीचे शिक्षण मुंबईतील माहीम येथील सेंट मायकल स्कूलमधून झाले. मुंबईच्या सेंट झेवियर्स कॉलेजमधून त्यांनी ग्रॅज्युएशन केले. हुसेन यांनी वयाच्या अवघ्या 11 व्या वर्षी अमेरिकेत पहिला कॉन्सर्ट केला होता. 1973 मध्ये त्यांनी त्यांचा पहिला अल्बम ‘लिव्हिंग इन द मटेरियल वर्ल्ड’ लाँच केला. हुसेन यांना 2009 मध्ये पहिला ग्रॅमी पुरस्कार मिळाला होता. 2024 मध्ये त्यांनी 3 वेगवेगळ्या अल्बमसाठी 3 ग्रॅमी जिंकले. अशा प्रकारे झाकीर हुसेन यांनी एकूण 4 ग्रॅमी पुरस्कार जिंकले. रविवारी रात्री उशिरा मृत्यूची चुकीची बातमी आली त्यांच्या निधनाची बातमी रविवारी रात्रीही उशिरा आली. भारताच्या माहिती आणि प्रसारण मंत्रालयाने देखील मृत्यूसंदर्भात एक पोस्ट शेअर केली होती, परंतु नंतर ती काढून टाकण्यात आली. यानंतर झाकीर यांची बहीण आणि पुतण्या आमिरने झाकीर यांच्या मृत्यूची बातमी चुकीची असल्याचे म्हटले होते. इडिओपॅथिक पल्मोनरी फायब्रोसिस फुफ्फुसाचा रोग इडिओपॅथिक पल्मोनरी फायब्रोसिसमध्ये, फुफ्फुसाच्या ऊतींचे नुकसान होते, ज्यामुळे श्वास घेण्यास त्रास होतो. श्वास लागणे आणि घशात कफ येणे ही त्याची सुरुवातीची लक्षणे आहेत. फुफ्फुसाच्या ऊतींचे नुकसान झाल्यामुळे, पुरेसा ऑक्सिजन रक्तापर्यंत पोहोचत नाही. त्यामुळे शरीरातील अवयवांपर्यंत ऑक्सिजन पोहोचण्यात अडचण येते आणि हळूहळू अवयवही काम करणे बंद करतात. उस्ताद झाकीर हुसेन सपाट जागा पाहून बोटांनी धून वाजवायचे झाकीर हुसेन यांच्याकडे लहानपणापासूनच सूर वाजवण्याची प्रतिभा होती. कोणतीही सपाट जागा बघितली की ते बोटांनी धून वाजवायचे. किचनमध्ये भांडीही शिल्लक राहिली नाहीत. जे मिळेल ते तवा, भांडे, ताटाला हात आजमावायचे. झाकीर हुसेन तबला आपल्या मांडीवर ठेवायचे सुरुवातीच्या काळात उस्ताद झाकीर हुसेन रेल्वेने प्रवास करायचे. पैशाअभावी ते जनरल कोचमध्ये बसायचे. जर त्यांना जागा मिळाली नाही तर ते जमिनीवर वर्तमानपत्र पसरवून झोपायचे. तबल्याला कोणाचाही पाय लागू नये म्हणून ते तबल्याला त्यांच्या मांडीवर घेऊन झोपायचे. वयाच्या 12 व्या वर्षी 5 रुपये मिळाले झाकीर हुसेन 12 वर्षांचा असताना ते वडिलांसोबत एका कॉन्सर्टला गेले होते. पंडित रविशंकर, उस्ताद अली अकबर खान, बिस्मिल्ला खान, पंडित शांता प्रसाद आणि पंडित किशन महाराज या संगीत दिग्गजांनी त्या मैफलीला हजेरी लावली होती. झाकीर हुसेन वडिलांसोबत स्टेजवर गेले. परफॉर्मन्स संपल्यानंतर झाकीर यांना 5 रुपये मिळाले. एका मुलाखतीत याचा संदर्भ देत ते म्हणाले होते – मी माझ्या आयुष्यात खूप पैसे कमावले आहेत, पण ते 5 रुपये सर्वात मौल्यवान होते. ओबामांनी व्हाईट हाऊसमध्ये कॉन्सर्टचे आमंत्रण पाठवले झाकीर हुसेन यांना अमेरिकेतही खूप मान मिळाला. 2016 मध्ये, अमेरिकेचे माजी राष्ट्राध्यक्ष बराक ओबामा यांनी त्यांना ऑल स्टार ग्लोबल कॉन्सर्टमध्ये सहभागी होण्यासाठी व्हाईट हाऊसमध्ये आमंत्रित केले. झाकीर हुसेन हे पहिले भारतीय संगीतकार होते ज्यांना हे आमंत्रण मिळाले होते. शशी कपूरसोबत हॉलिवूड चित्रपटात काम केले झाकीर हुसेन यांनी काही चित्रपटांमध्येही काम केले आहे. 1983 मध्ये आलेल्या ‘हीट अँड डस्ट’ या ब्रिटिश चित्रपटातून त्यांनी पदार्पण केले. शशी कपूर यांनीही या चित्रपटात काम केले होते. झाकीर हुसेन यांनी 1998 मध्ये आलेल्या ‘साज’ चित्रपटातही काम केले होते. या चित्रपटात हुसन यांच्या सोबत शबाना आझमी होत्या. झाकीर हुसैन यांना मुगल-ए-आझम (1960) या चित्रपटात सलीमच्या धाकट्या भावाच्या भूमिकेची ऑफरही देण्यात आली होती, परंतु त्यांचे वडील उस्ताद अल्लारखा यांनी चित्रपटात काम करण्यास नकार दिला. आपल्या मुलाने फक्त संगीतावर लक्ष केंद्रित करावे अशी त्यांची इच्छा होती.