ट्रम्प यांच्यासोबत वादानंतर झेलेन्स्कींची खुर्ची धोक्यात:तज्ज्ञांनी सांगितले- अमेरिकन एजन्सी सरकार उलथवण्यास मदत करू शकते, रशियाला फ्री हँड मिळेल

युक्रेनचे राष्ट्राध्यक्ष वोलोदिमिर झेलेन्स्की रशियाविरुद्धच्या युद्धात मदत मागण्यासाठी अमेरिकेत आले. येथे, राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांच्यासोबतच्या भेटीदरम्यान, परिस्थिती इतकी बदलली की झेलेन्स्की यांना केवळ रिकाम्या हाताने परतावे लागले नाही तर अमेरिकेशी असलेले संबंधही बिघडले. व्हाईट हाऊसमध्ये ट्रम्प आणि उपाध्यक्ष जेडी व्हान्स यांच्यासोबत झेलेन्स्कींची चर्चा जागतिक राजकारणात मोठा बदल घडवून आणू शकते. युक्रेनमध्ये झेलेन्स्कींचे स्थान धोक्यात आहे असे तज्ज्ञांचे मत आहे. झेलेन्स्कींवरील लोकांचा विश्वास कमी होत आहे, ज्यामुळे त्यांचे सरकार पाडणे सोपे होईल. अमेरिका आणि युक्रेनमधील या तणावाचा दोन्ही देशांवर काय परिणाम होईल, ट्रम्प झेलेन्स्की, युक्रेन आणि युरोपीय नेत्यांवर दबाव आणण्यासाठी कोणती रणनीती अवलंबू शकतात, चला तुम्हाला तज्ज्ञांचे मत सांगूया… सर्वप्रथम, झेलेन्स्कींचा अमेरिका दौरा तीन चित्रांमध्ये पहा… झेलेन्स्कींच्या सत्तापालटात अमेरिकन गुप्तहेर संस्था मदत करू शकते बनारस हिंदी विद्यापीठातील (BHU) आंतरराष्ट्रीय संबंधांचे प्राध्यापक प्रियंकर उपाध्याय म्हणतात की ट्रम्प यांनी त्यांचे सर्व पत्ते उघड केले आहेत. व्हाईट हाऊसमध्ये ट्रम्प यांच्याशी झालेल्या चर्चेनंतर झेलेन्स्की यांचे मनोबल खूपच खचले आहे. रशिया युक्रेनमध्ये सत्तापालट घडवून आणू शकतो अशीही शक्यता आहे. रशियावर युक्रेनमध्ये कठपुतळी सरकार स्थापन केल्याचा आरोपही करण्यात आला आहे. जर रशियाने पुन्हा असे काही करण्याचा प्रयत्न केला तर अमेरिकन गुप्तहेर संस्था सीआयए देखील मदत करू शकते अशी शक्यता आहे. गृहीत धरण्याचे कारण: अमेरिकेने स्वतःच्या फायद्यासाठी जगात अनेक वेळा सत्तापालट घडवून आणले आहेत. अमेरिकेने १९८० च्या दशकात अफगाणिस्तानातून सोव्हिएत युनियनला हाकलून लावण्यासाठी तालिबानची स्थापना केली. तालिबानने अफगाणिस्तान ताब्यात घेतले. नंतर अमेरिकेने २० वर्षे तालिबानविरुद्ध लढा दिला. गेल्या वर्षी बांगलादेशमध्ये शेख हसीनांच्या सत्तापालटात अमेरिकेचा हात असल्याचा आरोप करण्यात आला होता. २०१४ मध्ये युक्रेनचे रशिया समर्थक अध्यक्ष व्हिक्टर यानुकोविच यांचे बंड अमेरिकेमुळेच झाले, असा आरोप राष्ट्राध्यक्ष पुतिन यांनी केला होता. ट्रम्प युक्रेनियन वस्तूंवर कर लावू शकतात अ‍ॅमिटी युनिव्हर्सिटीमधील आंतरराष्ट्रीय घडामोडींचे तज्ज्ञ श्रीश पाठक म्हणतात की, ट्रम्प दबाव निर्माण करण्यासाठी रशियासोबतच्या शांतता चर्चेतून युक्रेनला पूर्णपणे वगळू शकतात. आर्थिक दबाव वाढवण्यासाठी, युक्रेनियन वस्तूंवर शुल्क लादले जाऊ शकते. यासोबतच, ते नाटोला अमेरिकन मदत कमी करण्याची घोषणा करू शकतात, ज्यामुळे युरोपीय देशांना ट्रम्पच्या मते काम करण्यास भाग पाडले जाऊ शकते. अनुमानाचे कारण: शुक्रवारी व्हाईट हाऊसमध्ये ट्रम्प यांनी झेलेन्स्कींवर तिसरे महायुद्ध सुरू करण्याचा जुगार खेळल्याचा आरोप केला. झेलेन्स्की म्हणाले की, या युद्धाचा भविष्यात अमेरिकेवरही परिणाम होईल. यावर ट्रम्प चिडले आणि म्हणाले की आम्हाला काय वाटले पाहिजे ते सांगू नका. तुम्ही आम्हाला काहीही सांगण्याच्या स्थितीत नाही आहात. ट्रम्प यांनी त्यांच्या निवडणूक प्रचारादरम्यान अनेक वेळा नाटो गटावर टीका केली आहे. ट्रम्प म्हणतात की अमेरिका या संघटनेला जास्तीत जास्त निधी देते, तर त्यात सहभागी असलेल्या सर्व देशांची समान जबाबदारी असली पाहिजे. ट्रम्प युक्रेनकडून हफ्ता वसुली करताहेत, हा भारतासाठीही एक संदेश आहे जेएनयूचे प्राध्यापक राजन कुमार म्हणतात की, ट्रम्प युक्रेनवर दबाव वाढवण्यासाठी एलोन मस्क यांच्या कंपनी स्टारलिंकची इंटरनेट सेवा युक्रेनमध्ये बंद करू शकतात. शस्त्रास्त्रांना मिळणारा पाठिंबा पूर्णपणे बंद केला जाईल. यामुळे, अमेरिका आता झेलेन्स्की यांना सरकारमधून बाहेर काढण्याचा सर्वतोपरी प्रयत्न करेल. यासाठी झेलेन्स्की यांच्यावरील भ्रष्टाचाराच्या प्रकरणांवर प्रकाश टाकला जाईल. याशिवाय, अमेरिका युक्रेनमध्ये होणाऱ्या मृत्यूंचे प्रमाणही वाढवून दाखवेल. अमेरिका युक्रेनमधील लोकांना झेलेन्स्कीविरुद्ध निषेध करण्यासाठी चिथावणी देईल आणि रशियाला पूर्ण मोकळीक दिली जाईल. जेव्हा रशियाला कळेल की युक्रेनला आता अमेरिकेचा पाठिंबा नाही, तेव्हा तो आपले हल्ले तीव्र करेल. अलिकडच्या परिस्थितीत अमेरिका आणि युरोपमधील संबंधांमध्ये एक प्रकारची दरी निर्माण झाली आहे. रविवारच्या बैठकीत युरोपियन युनियनने कोणताही निर्णय घेतला तरी ब्रिटन कधीही अमेरिकेच्या विरोधात जाणार नाही. जर अमेरिकेने सोडले तर त्यांचे स्थानही धोक्यात येईल, अशी भीती ब्रिटनला आहे. ट्रम्प युक्रेनसोबत जे करत आहेत ती एक प्रकारचे खंडणी आहे. यामुळे भारतासारख्या देशांना असा संदेश मिळतो की त्यांनी कधीही अमेरिकेवर अवलंबून राहून युद्धात सहभागी होऊ नये. ट्रम्प यांचे मुख्य उद्दिष्ट अमेरिकेला आर्थिकदृष्ट्या बळकट करणे आहे. अनुमानाचे कारण: राष्ट्राध्यक्ष ट्रम्प यांचे सहयोगी एलोन मस्क यांची कंपनी स्टारलिंक युक्रेनमध्ये इंटरनेट सेवा पुरवते. व्हाईट हाऊसमध्ये झालेल्या जोरदार चर्चेनंतर मस्क यांनी झेलेन्स्की यांच्यावरही निशाणा साधला आहे. त्यांनी सोशल मीडियावर लिहिले की, युक्रेनला पाठवलेल्या शेकडो अब्ज डॉलर्सचे प्रत्यक्षात काय झाले हे शोधण्याची वेळ आली आहे. दुसरीकडे, अमेरिकेने अलीकडेच युक्रेनने संयुक्त राष्ट्रांमध्ये (UN) आणलेल्या ठरावाला विरोध करून रशियाला पाठिंबा दिला. गेल्या तीन वर्षांत पहिल्यांदाच अमेरिकेने युक्रेन आणि युरोपीय देशांविरुद्ध रशियाला पाठिंबा दिला. सध्या ट्रम्प यांचे लक्ष अमेरिकेला आर्थिकदृष्ट्या मजबूत करण्यावर आहे. यासाठी त्यांनी चीनसह त्यांचे शेजारी कॅनडा आणि मेक्सिकोवर आधीच मोठे कर जाहीर केले आहेत. अशा परिस्थितीत, ते रशियासोबत व्यावसायिक करार करण्यास सहमत होण्याची शक्यता आहे. ट्रम्प यांच्या पक्षाला रशिया कमकुवत होऊ नये असे वाटते आंतरराष्ट्रीय संबंध तज्ञ कमर आगा म्हणतात की अमेरिकेला हे समजले आहे की युक्रेन युद्ध जिंकू शकत नाही. ट्रम्प हे एक उद्योगपती आहेत, म्हणून त्यांना वाटते की अनावश्यकपणे पैसे का खर्च करावेत. तीन ते चार आठवड्यात रशिया पूर्णपणे कमकुवत होईल किंवा पुतिनविरुद्ध बंड होईल, असा विचार करून अमेरिकेने युक्रेनला पाठिंबा दिला. रशिया कमकुवत होताच, अमेरिकन कंपन्या तिथे गुंतवणूक करून फायदा घेऊ शकतात असे अमेरिकेचे मत होते. आता पुतिन स्वतः अमेरिकेला रशियामध्ये गुंतवणूक करण्याचे आमंत्रण देत आहेत. ट्रम्प यांच्या रिपब्लिकन पक्षाला रशिया खूप कमकुवत होऊ द्यायचा नाही कारण यामुळे युरोपचे अमेरिकेवरील अवलंबित्व कमी होईल. याशिवाय, चीन आणि रशियामधील युती कमकुवत करण्याची अमेरिकेची रणनीती देखील राहिली आहे. जर इराणवर हल्ला झाला तर रशियाने त्याला लष्करी किंवा लॉजिस्टिकल मदत देऊ नये, अशीही अमेरिकेची इच्छा आहे. अनुमानाचे कारण: राष्ट्राध्यक्ष व्लादिमीर पुतिन यांनी अलीकडेच अमेरिकन कंपन्यांना रशियासोबत व्यवसाय करार करण्याची ऑफर दिली. पुतिन म्हणतात की जर अमेरिकन कंपन्यांना हवे असेल तर ते रशियाच्या ताब्यातील युक्रेनियन प्रदेशातील खनिज संसाधनांच्या उत्खननात मदत करू शकतात. यासोबतच त्यांनी रशियाच्या सायबेरिया प्रदेशात खाणकामाची ऑफरही दिली. पुतिन म्हणाले की, रशियाकडे युक्रेनपेक्षा कितीतरी पट जास्त दुर्मिळ मातीचे साहित्य आहे. येथे असलेल्या खाणी विकसित करण्यासाठी रशिया अमेरिकेसोबत काम करण्यास तयार आहे.